Na rynku pojawia się coraz więcej trenerów biznesu, szkoleniowców. Szkoły trenerów przeżywają oblężenie. Coraz więcej osób upatruje swoją szansę w zawodzie trenera. Kuszeni wysokimi zarobkami, prestiżowym tytułem trenera biznesu, setki młodych ludzi kończą szkoły trenerów i ruszają na podbój świata. Kto z nich ma szansę zostać dobrym trenerem? Jakie cechy i umiejętności otwierają przed nimi drzwi do świata szkoleń i czynią profesjonalnym szkoleniowcem.
Odpowiedź na to pytanie nie jest łatwa. Wiele szkół trenerskich lansuje dość rozbieżne poglądy na ten temat. Jedne skupiają się na osobie trenera, na tym, by zanim zacznie pracować z grupą poznał samego siebie, swoje emocje i reakcje na różnego typu sytuacje. Trening interpersonalny ma pomóc przyszłemu trenerowi prowadzącemu warsztaty w pracy z grupą i w panowaniu nad własnymi emocjami. Mimo że na zajęciach tego typu mogą zostać poruszone najczulsze punkty naszej osobowości, to według wielu osób uczestniczących w tym treningu jest on niezmiernie przydatny w pracy trenera.
Według innej szkoły, wiedza merytoryczna i doświadczenie to rzeczy, które nie dość, że dają trenerowi poczucie pewności siebie, to zapewniają powodzenie szkolenia. Dzięki ogromnej wiedzy branżowej trener staje się autorytetem dla słuchaczy, którzy chcą uczyć się od eksperta. Takie spojrzenie na szkolenia i osobę trenera, też ma wielu zwolenników.
Aby zyskać wizerunek trenera cieszącego się uznaniem nie tylko swoich kolegów po fachu, ale przede wszystkim uczestników szkolenia, trzeba również kierować się kilkoma ważnymi zasadami, odnoszącymi się do sposobu i techniki prowadzenia zajęć.
Trzeba mówić do ludzi
Nikt nie ma wątpliwości, że treść merytoryczna szkolenia i wiedza, jaką chce nam przekazać trener, są kluczowym elementem szkolenia. Jednak najbardziej pożyteczna i interesująca wiedza przekazana w mało dostępny, niejasny, a często nawet nużący sposób, nie trafi do odbiorcy tak, jak byśmy tego chcieli.
Każdy trener prowadzący zajęcia szkoleniowe dla osób dorosłych zna i rozumie czynniki, które wpływają na ich proces uczenia się. Dobry trener na warsztatach posługuje się językiem zrozumiałym dla odbiorcy, mówi głośno, pewnie i wyraźnie. Stosuje pauzy, które nadają wypowiedzi dramaturgii, i różnicuje rytm i natężenie głosu zmieniając w ten sposób nastrój wystąpienia. Oprócz tego potrafi stymulować ożywioną dyskusję w grupie, zadaje pytania otwarte, służące rozwojowi grupy i udziela uczestnikom pozytywnych informacji zwrotnych. Techniki stymulowania aktywności uczestników dyskusji obejmują zarówno sposoby zwiększania zaangażowania, jak i hamowania nadmiernej aktywności. Potrafi podsumować dyskusję i odwołuje się do tego, co zostało powiedziane podczas zajęć, a jeśli to konieczne wyjaśnia. Trener to raczej osoba, która daje narzędzia i pokazuje, jak można je wykorzystać, by osiągnąć założony cel, jego rolą jest prowokowanie do myślenia, do wyciągania wniosków z ćwiczeń, a nie podawanie gotowych rozwiązań. Profesjonalista stwarza szkolonemu okazję do rozwoju, wydobywa i pokonuje ukryte ograniczenia.
Potrzeby szkoleniowe uczestników
Każdy z nas inaczej ocenia rzeczywistość, różnimy się sposobem rozwiązywania problemów i pojmowania tego, z czym i z kim mamy do czynienia. Często spotykamy się z sytuacją, w której część osób wychodzi ze szkolenia zachwycona i gotowa do działania i zmiany dotychczasowego sposobu pracy, natomiast inne osoby opuszczają salę z mieszanymi uczuciami. Do częstych przypadków możemy zaliczyć również sytuację, w której pracownik, wysłany przez swojego przełożonego na szkolenie, ma znacznie inne oczekiwania wobec szkolenia, niż wcześniej wspomniany szef.
Różnorodność oczekiwań i celów szkolenia to pierwszy z problemów, z jakimi trener musi zmierzyć się podczas warsztatu. Dobry trener już na samym początku zajęć zachęca uczestników do ujawnienia swoich oczekiwań. Rolą trenera jest podejście do tematu w taki sposób, by uczestnik nie czuł się skrępowany i jasno określił swoje oczekiwania. Oczywiście część potrzeb szkoleniowych wprawny prowadzący jest w stanie wyłapać podczas treningu i tak przeformułować niektóre cele szkolenia, by spełnić również te oczekiwania. Aby to zrobić, musi być on nie tylko świetnym obserwatorem, ale równie dobrym słuchaczem. Dzięki tym cechom jest w stanie nie tylko dbać o sprawny przebieg szkolenia, ale potrafi stworzyć atmosferę sprzyjającą nauce i zbudować relację wspierającą efektywną komunikację. Zauważa interakcje między członkami grupy, momenty wymagające szczególnej uwagi i specjalnych ćwiczeń.
Uczciwość to jeden z ważniejszych elementów szkolenia. Uczestnicy za przykładem trenera powinni uczciwie dzielić się swoimi refleksjami i odczuciami. Bez wątpienia taka postawa sprzyja budowaniu poczucia zrozumienia i zaufania, a także aktywizuje grupę do pracy. Dobry trener nie osądza. Nikt nie ma obowiązku zgadzać się z poglądami innych ludzi, ale należy je akceptować jako ich własne. Jeżeli uczestnicy zobaczą, że są oceniani i krytykowani, przestaną być otwarci i niechętnie będą współpracować z trenerem, co niestety może doprowadzić do niepowodzenia przedsięwzięcia szkoleniowego.
Stosunek do uczestników szkolenia
W szkoleniach zazwyczaj uczestniczą osoby dorosłe, które już posiadają bagaż doświadczeń zawodowych. Poważnym błędem, jaki może zrobić trener podczas warsztatów, jest wystąpienie jako osoba wszystkowiedząca. Trener to osoba, która prowadzi dyskusje i daje się wypowiedzieć uczestnikom szkolenia, tak by inni zauważyli, jak różne mogą być opinie ludzi na pewne tematy.
Doceń słuchaczy
Prowadzący ma obowiązek z szacunkiem odnosić się do każdego, nawet jeśli nie zgadza się z jego opinią. Wprawny szkoleniowiec potrafi wykorzystać taką sytuację do omówienia procesów zachodzących chociażby w komunikacji czy negocjacjach w zależności od tematu szkolenia. Potrafi on docenić sposób myślenia i doświadczenie uczestników i wykorzystać je do celów szkoleniowych. Żaden z prowadzących nie będzie tak wszechstronny, jak cała grupa i to jest często niedocenionym aspektem szkoleń grupowych. Każda grupa jest inna i każda wnosi nowe doświadczenia w życie zawodowe trenera. To samo ćwiczenie, wykonywane w różnych grupach, zawsze wychodzi inaczej, ludzie wpadają na coraz to bardziej pomysłowe rozwiązania problemu i dostrzegają przeróżne możliwości oceny sytuacji. Jednak, by umiejętnie prowadzić szkolenia grupowe, potrzebna jest wiedza psychologiczna z zakresu procesów, jakie mogą występować w grupie.
Pokonaj opór
Znajomość procesów grupowych sprzyja sprawnemu przeprowadzeniu szkolenia. Trener, który ma tę wiedzę, wie, jak koordynować przebieg szkolenia i jak stawiać czoła różnym formom niepokoju, kryzysu i oporu. Dlatego też zadaniem trenera planującego warsztat jest zwrócenie szczególnej uwagi na adekwatny i dostosowany do odpowiedniej fazy rozwoju grupy dobór technik oraz metod pracy z nią. Dzięki odpowiednim reakcjom w kolejnych fazach procesu grupowego trener sprawnie może poruszać się do przodu i umiejętnie wpływać na proces uczenia się. Trener posiadający taką wiedzę sprawnie może stymulować aktywność grupy, ale również wie, w której fazie ta aktywność powinna być zahamowana.
Dobry moderator dyskusji jest wnikliwy, nie zadowalają go powierzchowne odpowiedzi, dopytuje i próbuje dotrzeć do przyczyn i motywów zachowań ludzkich, ale zna też granice i wie, w którym momencie powinno być zadane ostatnie pytanie. Potrafi on skupić uwagę grupy na temacie i ograniczyć wypowiedzi nie związane z nim.
Uczyń przeciwnika sprzymierzeńcem
Dobry trener musi być stanowczy. Często na szkoleniach spotykamy się z sytuacją, gdzie w grupie uczestników pojawia się osoba, której zachowanie jest nie do przyjęcia. Rozprasza ona grupę, jest agresywna i dominująca. Wszystkie te destrukcyjne czynniki przenoszą się na grupę i sprawiają, że pozostali uczestnicy przyjmują postawy obronne, zniechęcają się do pracy.
Świadomy trener wie, jak rozwiązać takie sytuacje, kiedy należy zwalczać pewne zachowania, a kiedy i jak z przeciwnika uczynić sprzymierzeńca. Krytykę i informacje zwrotne od uczestników doświadczony trener przyjmuje bez okazywania niechęci i bronienia się, a w sytuacji, kiedy popełnił błąd, potrafi się do niego przyznać. Oznacza to, że trener nie musi wykazywać, że wie wszystko na dany temat. Umiejętność powiedzenia „nie wiem” pozwala pytającemu rozpoznać autentyczne poszukiwanie wiedzy w partnerskich relacjach z prowadzącym. Takie zachowanie trenera buduje jego autorytet i sprzyja zaufaniu w grupie.
Bądź autentyczny
Ekspresja, tak jak u dobrego aktora, tak u trenera jest środkiem wyrazu swoich spostrzeżeń, opinii, zaakceptowania rzeczy istotnych. Ważną rolę odgrywa tutaj mowa ciała i komunikaty niewerbalne odbierane przez uczestników. Trener twardo stojący to człowiek postrzegany przez forum słuchaczy jako osoba pewna tego, co mówi. Gestykulacja ma za zadanie akcentować odpowiednie treści i podkreślać zaangażowanie trenera. Jednak należy pamiętać, by gestykulować w sposób zrównoważony. Ruch dynamizuje wystąpienie i sprawia, że słuchacze chętniej nas słuchają. Istotną rolę podczas szkolenia odgrywa kontakt wzrokowy. Wzrok prowadzącego zawsze musi być skierowany na uczestników, doświadczony trener podchodzi do uczestników, komunikuje się z nimi bezpośrednio. Musi on jednak pamiętać o autentyczności wszystkich zachowań i o tym, że komunikaty werbalne i niewerbalne muszą być spójne.
Ciągłe doskonalenie
Profesjonalny trener to ktoś, kto zdaje sobie sprawę, że to nie on ma rozbłysnąć jak gwiazda. Gwiazdami mają stać się ludzie, których on szkoli, którym doradza i których motywuje do działania. Dobry trener wie, że jeśli oni odniosą sukces – to będzie to jego sukces. Najlepiej widać to wśród trenerów sportowych, którzy stojąc za plecami swoich podopiecznych doprowadzają ich do najwyższych miejsc na podium. Każdy wie, kim jest Otylia Jędrzejczak, ale czy ci wszyscy ludzie wiedzą, kto jest jej trenerem, kto jest jej doradcą i wsparciem, komu zaufała i kto pracuje na to, by osiągała najlepsze wyniki.
Dobry trener jest osobą, która szkoląc innych ma również świadomość, że musi nieustannie pogłębiać swoją wiedzę. Niewątpliwa jest więc potrzeba samokształcenia i uczestnictwo w warsztatach i treningach rozwijających nie tylko umiejętności trenerskie. Bardzo pożyteczne są w tym przypadku kursy typu „T for T”, które dostarczają wiedzy dydaktycznej, uczą odpowiedniego podejścia do uczestników szkolenia i zwracają uwagę na psychologiczne aspekty zachowań i reakcji ludzi. Podczas takich kursów nabywamy podstawowe umiejętności warsztatowe. Równie cenne są również kursy specjalistyczne, które poszerzają wiedzę tematyczną szkoleniowców, dają możliwość szerszego spojrzenia na temat i wyspecjalizowania się w danej dziedzinie.
Uwaga
Uczenie innych wiąże się z ogromną odpowiedzialnością i powinien to wiedzieć każdy trener i kandydat na trenera biznesu. Dlatego też ucząc ludzi, musimy mieć świadomość, iż nasza wiedza na dany temat powinna być jak najszersza i potwierdzona doświadczeniem zawodowym.
Uwaga
Stworzenie atmosfery wzajemnego zaufania i otwartości to trudna sztuka, jaką powinien opanować każdy ceniący się trener. Jest to proces długotrwały, który budujemy przez cały okres szkolenia. Jeżeli uczestnicy czują się akceptowani, nie są krytykowani ani ośmieszani, to rośnie ich zaufanie do grupy i prowadzącego, dzięki czemu stają się bardziej otwarci i chętniej pracują w grupie.
Anna Żuber
Źródło: INFOR